Spiritüellik ruha dayalı olanla, ruhçulukla ilişkili tariflense de, kavramın popüler anlamları, ismini astrolojik bir kehanetten alan New Age hareketinin güncel biçimleriyle şekillenir. Böylece spiritüellik; astroloji, fal/cılık, yoga, reiki, doğal taşlar, holistik şifa, telekinezi, telepati, kanallama, aile dizimi, meditasyon gibi inanç ve pratikleri içerecek biçimde kullanılır. Spiritüelliğin New Age ile yaklaşık 1960'larda kazandığı bu görünümün kökenleri ve kaynakları daha geriye uzansa bile, aklın ve aydınlanmanın hüküm sürdüğü ve “katı olan her şeyin buharlaştığı” günümüz dünyasında daha görünür olduğunu iddia edebiliriz. Kavram günümüzde, büyüsü bozulmuş dünyaya “büyüyü geri getirmek” adına kendini süreklileştirmekte gibidir.
Spiritüelliğin popüler biçimlerinin psişeyi ve yaşamı düzeltme/düzenleme iddiası onu terapötik kültürün içine ve mutluluk endüstrisine konumlamıştır. Bu şekilde spiritüellik; kişisel gelişim kitapları, seminerler gibi kılavuzluklarda kendini kolaylıkla var etmiş, aynı zamanda televizyon gündüz kuşağı programları ya da sosyal medyanın farklı mecralarında sıradan insanlar ve uzmanlar/influencerlar/gurular tarafından dolaylı ya da dolaysız olarak söylemlere eklemlenmiştir. Batı merkezli akademik yazında ele alınmış biçimlerin yanı sıra Türkiye'de de yaşam koçları, dua uzmanları, nefes/nur terapistleri, melek enerjisi uzmanları, dua ve esma ritüelleri gibi çeşitlenen ve melezlenen biçimler giderek daha fazla karşımıza çıkmaktadır. Bu biçimler ve figürler, bilim dışı ya da akıl dışı olarak yargılanmış olsa bile, sürekliliklerinin işaret ettiği üzere toplumsal bir ihtiyaca karşılık gelmeleri; yargılamanın ötesine geçen eleştirel bir anlama çabasını ve daha yakından/derinlemesine bir bakışı değerli ve acil kılmaktadır.
Spiritüelliğe dair gelişen uluslararası akademik yazın, eleştirel yaklaşımın belli hatlarını çizmiştir: spiritüelliğin metalaştırılması, neoliberal bireyciliğin spiritüellik aracılığıyla körüklenerek kolektiviteyi aşındırması, gelişmiş ülkelerin sömürge ülkelerdeki bilgeliği temellük ederek kültürel işgalde bulunması, mevcut toplumsal cinsiyet rejimlerinin yeniden üretilmesi ve spiritüelliğin sadece sınıfsal ayrıcalıklılar için mümkün olmasına dair iddialar bunlar arasındadır. Öte yandan; popüler kültürün her görünümünde olduğu gibi, spiritüelliğin bir imkân ve direniş barındırıp barındırmadığı önemli bir tartışmadır. Bu nedenle gündelik yaşamdaki farklı iktidar biçimlerini çözümlemek ve farklı toplumsal gruplar için spiritüelliğin ve spiritüel pratiklerin ne anlama geldiğini keşfetmek, konuyu derinlemesine okuma çabalarına katkı sağlar.
Spiritüellik hakkındaki başka bir kavramsal ve tarihsel tartışma spiritüelliğin din ve dindarlığa alternatif, ya da onun bir eşlikçisi olarak görüldüğü farklı perspektifler üzerinden ilerlemiştir. Bu tartışma kimi zaman spiritüelliğin güncel biçimlerinde gündelik hayatın din benzeri bir kutsallaştırılmasının söz konusu olup olmadığı sorgusuyla da şekillenmiştir. Bu nedenle spiritüellik, din ve/veya kutsallık arası ilişkiye dair tartışma, din sosyolojisi, felsefe, antropoloji gibi alanların açabildiği hatlar sayesinde zenginleşebilecektir.
Moment Dergi Spiritüellik sayısına, uluslararası yazındaki teorik birikime temas ederek, mevcut tartışmaları ilerletmeyi hedefleyen teorik makaleleri, spiritüellik gibi hem özel hem kamusal alana dâhil bir olguyu çalışmak için gereken metodolojik öneri ve tartışmaları, spiritüelliğin yeni ya da akademik alanda ihmal edilmiş özgün biçimlerini ve kavramsal bağlantılarını örnekler üzerinden eleştirel biçimde anlamayı hedefleyen makaleleri davet ediyoruz. Spiritüellik, kavramsal olarak genellikle ilahiyat, felsefe gibi başka disiplinlerin doğrudan konusu sayılsa da, bir kültürel çalışmalar dergisi olarak disiplinlerarası yaklaşımı önemseyerek, perspektifimizi sosyo-kültürel bir hat ile sınırlıyor ve Türkiye'deki spiritüellik yazınına katkıyı bu hat üzerinden sağlamayı amaçlıyoruz.
Bu doğrultuda, aşağıdaki başlıklara temas eden makalelerinizi -bunlarla kısıtlı olmamak üzere- bekliyoruz:
Tema harici yazı kabul edemeyeceğimiz yeni sayımız için tam metinlerinizi 15 Eylül 2023 Cuma 23.59' a kadar
https://dergipark.org.tr/tr/journal/2305/submission/step/manuscript/new adresinden gönderebilirsiniz.
Tema Editörleri:
Gökçe Baydar Çavdar & Gülay Acar Göktepe